Acid nucleic (AN)
Mỗi loại virus đều phải có một trong hai acid nucleic: Hoặc ARN (acid ribonucleic) hoặc ADN (acid deoxyribonucleic). Nhũng virus có cấu trúc ADN phần lớn đều mang ADN sợi kép. Ngược lại, virus mang ARN thì chủ yếu ở dạng sợi đơn.
Các acid nucleic (AN) của virus chỉ chiếm từ 1 tới 2% trọng lượng của hạt virus nhưng có chức năng đặc biệt quan trọng:
- AN mang mọi mật mã di truyền đặc trưng cho từng virus.
- AN quyết định khả năng gây nhiễm trùng của virus trong tế bào cảm thụ.
- AN quyết định chu kỳ nhân lên của virus trong tế bào cảm thụ.
- AN mang tính bán kháng nguyên đặc hiệu của virus.
Thành phần capsid
Capsid là cấu trúc bao quanh acid nucleic. Bản chất hóa học của capsid là protein. Capsid được tạo bồi nhiều đơn vị capsid bao gồm các phân tử protein có sắp xếp đặc trưng cho từng virus. Các đơn vị capsid đó được gọi là các capsomer. Cùng với phần “lõi” AN của virus, phần “vỏ” capsid của virus có thể sắp xếp đối xứng xoắn, đối xứng khối hoặc đối xứng phức hợp. Cấu trúc capsid của virus có chức năng quan trọng:
- Bao quanh AN của virus để bảo vệ không cho enzym nuclease và các yếu tô” phá hủy AN khác.
- Protein capsid tham gia vào sự bám của virus vào những vị trí đặc hiệu của tế bào cảm thụ (với các virus không có bao envelop).
- Protein capsid mang tính kháng nguyên đặc hiệu của virus.
Capsid giữ cho hình thái và kích thước của virus luôn được ổn định.
Cấu trúc riêng
Cấu trúc riêng còn được gọi là cấu trúc đặc biệt, chỉ có ở một số loài vừus nhất định để thực hiện những chức năng đặc trưng cho virus đó.
Cấu trúc bao ngoài (envelop)
- Một sốvirus bên ngoài lốp capsid còn bao phủ một lớp bao ngoài, được gọi là envelop.
- Bản chất hóa học của envelop là một phức hợp: protein, lipid, carbohydrat, nói chung là lipoprotein hoặc glycoprotein. Nếu chỉ có màng thì đó là lớp dilipid. Nếu có thêm gai nhú (spike) thì đó là glycoprotein.
- Trên bao ngoài của một số virus có những núm lồi lên, mang những chứcnăng riêng biệt.
- Chức năng riêng của envelop:
Tham gia vào sự bám của virus trên các vị trí thích hợp của tế bào cảm thụ. Ví dụ: gpl20 của HIV hoặc hemagglutinin của virus cúm.
Tham gia vào giai đoạn lắp ráp và giải phóng virus ra khởi tế bào sau chu kỳ nhân lên.
Envelop tham gia vào hình thành tính ổn định kích thước và hình thái của virus.
Tạo nên các kháng nguyên đặc hiệu trên bề mặt virus. Một số kháng nguyên này có khả năng thay đổi cấu trúc.
Enzym
Trong thành phần cấu trúc của virus có một số enzym, đó là những enzym cấu trúc, chúng gắn với cấu trúc của hạt vứus hoàn chỉnh. Các enzym cấu trúc có thể gặp: Neuraminidase, ADN hoặc ARN polymerase, men sao chép ngược (Reverse transcriptase). Mỗi enzym cấu trúc có những chức năng riêng trong chu kỳ nhân lên của virus trong tê bào cảm thụ và chúng cũng mang tính kháng nguyên riêng, đặc hiệu ở mỗi virus.
